** ဆယ့္ေလးဂ်ဴလိုင္ ဘာစတီးေထာင္ပ်က္တဲ့ေန႔ ** *

ဆယ့္ေလးဂ်ဴလိုင္ ဘာစတီးေထာင္ပ်က္တဲ့ေန႔

Le Quatorze Juillet 2013                                                           (ဓါတ္ပံု မရငတ)

ဒီကေန႔ကာလမ်ားမွာေတာ့ ဒီေန႔ဂ်ဴလိုင္ဆယ့္ေလးရက္က ျပင္သစ္တနံတလွ်ား အမ်ားျပည္သူေတြ 
အလုပ္ပိတ္တဲ့ ရက္တရက္အျဖစ္ အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ လူတိုင္းလိုလို မွတ္မွတ္ရရ ျဖစ္ၾကတဲ့ ေန႔ပါဘဲ၊ 

ေနာက္တခုကေတာ့ ပါရီၿမိဳ႕ရဲ႕ အဓိက လမ္းမႀကီးျဖစ္တဲ့ ေရွာင္ေဇလီေဇ လမ္းမႀကီး တေလွ်ာက္မွာ 
လမ္းေတြပိတ္ၿပီး စစ္ေရးျပ စစ္ခ်ီတက္ပြဲ အခမ္းအနားကို အႀကီးအက်ယ္လုပ္ၿပီး ျပင္သစ္ႏိုင္ငံပိုင္ 
တယ္လီေဗးရွင္းေတြကလည္း တိုက္ရိုက္ထုတ္လႊင့္ ျပသတာကို ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ဒီေန႔ဒီရက္ေရာက္ 
ရွိလာရင္ ျမင္ေတြ႕ၾကရစျမဲပါ၊ 

ဒီေန႔ရက္ကို ကေန႔မွာေတာ့ ျပင္သစ္ျပည္ႀကီးရဲ႕ La Fête Nationale Française အမ်ိဳးသားေန႔ရယ္လို႔ 
သတ္မွတ္ေခၚဆို ၾကပါတယ္၊ 

အမ်ိဳးသားေန႔ အျဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး စစ္ခ်ီစစ္တက္အခမ္းအနားေတြကို အႀကီးအက်ယ္ လုပ္လာခဲ့တဲ့
ေနာက္ပိုင္းမွာ ေမာင္ရင္ငေတတို႔လို သမိုင္းေနာက္ခံ အခ်က္ေတြကို ေသခ်ာမသိတဲ့သူ အမ်ားစုကေတာ့ 
စစ္ေရးျပပြဲ ေန႔တေန႔အျဖစ္ အေပၚယံ နားလည္ ထားခဲ့ၾကပါတယ္၊  

တခ်ိဳ႕ေတြကလည္း ဘာစတီး အက်ဥ္းေထာင္ႀကီးနဲ႔ အဓိက ပတ္သက္ေနလို႔ Bastille Day လို႔ လည္း 
လြယ္လြယ္ကူကူ ေခၚေနေရးေန ၾကပါတယ္၊

La Forteresse de la Bastille (Château Fort, Arsenal et Prison)         (Photo Google)

ဘာစတီး အက်ဥ္းေထာင္ႀကီးကို Charles V de France ရွားလ္ဘုရင္ ၅  (၁၃၃၈-၁၃၈၀) ျပင္သစ္ ဘုရင္ အျဖစ္ အုပ္စိုးေနတဲ့ ၁၃၆၄ ခုကေန ၁၃၈၀ ခုအတြင္း အဂၤလိပ္ေတြရဲ႕ ရန္ကေန ကာကြယ္ဖို႔  ၁၃၇၀ ခုႏွစ္ မွာ စတင္ၿပီး ခံတပ္ႀကီးအျဖစ္ တည္ေဆာက္ခဲ့တာပါ၊  

အဂၤလိပ္နဲ႔ ျပင္သစ္တို႔ရဲ႕ ႏွစ္တရာ စစ္ပြဲကာလအတြင္း တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဒီဘာစတီးခံတပ္ႀကီးကို ၁၄ ရာစု ၁၅ ရာစု အတြင္းမွာေတာ့ ျပင္သစ္ဘုရင္တို႔ရဲ႕ အေျမာက္ေသနတ္လက္နက္ေတြ ထုတ္လုပ္ရာ သိမ္းဆည္းရာ လက္နက္တိုက္ အျဖစ္၎ ၁၅ ရာစု ေနာက္ပိုင္းမွာ အေရးႀကီးတဲ့ အက်ဥ္းသားမ်ား ထားရွိရာ အက်ဥ္းေထာင္ႀကီး အျဖစ္၎ အသံုးျပဳခဲ့ ၾကတာပါ၊

 Louis XVI de France လူဝီ ၁၆ (၁၇၅၄-၁၇၉၃) ျပင္သစ္ဘုရင္ အျဖစ္ အုပ္စိုးေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကာလ (၁၇၈၉-၁၇၉၉) မွာေတာ့ ဒီဘာစတီး အက်ဥ္းေထာင္ႀကီးကို ျပင္သစ္ျပည္သူလူထုေတြက ဖ်က္စီးပစ္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ဘုရင္စံနစ္ကို ပထမဆံုးအႀကိမ္ အဆံုးသတ္ ရပ္တန္႔ေစခဲ့ပါတယ္၊ 

၁၇၈၉ ခုႏွစ္ ဆယ့္ေလးရက္ ဂ်ဴလိုင္လမွာ အေထြေထြ မေက်နပ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ခဲ့တဲ့

 ျပင္သစ္ျပည္သူလူထုႀကီးက ဘာစတီး အက်ဥ္း ေထာင္ႀကီးကို ဖ်က္စီးႏိုင္ခဲ့ေပမဲ့ လူဝီ ၁၆ ဘုရင္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ အာဏာ အရပ္ရပ္ကိုေတာ့ ခ်က္ျခင္း ရပ္စဲႏိုင္ခဲ့ျခင္း မရွိေသးပါဘူး၊ 

ဘာစတီးေထာင္ပ်က္တဲ့ေန႔ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ႏွစ္ပတ္လည္ အခမ္းအနား

 ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ၁၇၉၀ ျပည့္ႏွစ္ ဂ်ဴလိုင္လ ဆယ့္ေလးရက္ ေန႔မွာေတာ့ ပြဲက်င့္ပရာေနရာ ယခုေခတ္  အီဖယ္ေမွ်ာ္စင္ ေနရာအနီးက Champ-de-Mars ျမက္ခင္းျပင္က်ယ္ ရွိရာကို ဘုရင္ႀကီးလူဝီ ၁၆ လည္း တက္ေရာက္ခဲ့ပါေသးတယ္တဲ့၊ 

အဲဒီတုန္းကေတာ့ အမ်ိဳးသားေန႔ လို႔ေတာ့ မေခၚခဲ့ၾကေသးဘဲ Fête de la Fédération လို႔သာ

 ေခၚေဝၚခဲ့ၾကပါတယ္၊ ၁၈၈၀ ခုႏွစ္ ေရာက္ရွိေတာ့မွသာ ျပင္သစ္အမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ တရားဝင္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကတာပါ၊

La prise de la Bastille survenue le 14 juillet 1789 à Paris.               (Photo Google)

La Fête de la Fédération, le 14 juillet 1790, sur Champ-de-Mars, Paris (Photo Google)

ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကာလဟာ ဘာစတီးေထာင္ကို မဖ်က္စီးႏိုင္ေသးတဲ့ ေမလ ငါးရက္ ၁၇၈၉ ခု ကေနၿပီး စတင္ခဲ့တယ္လို႔ မွတ္ယူထားၾကၿပီး စစ္ဘုရင္ႀကီးအျဖစ္ တေျဖးေျဖး နာမည္ႀကီးလာတဲ့ Napoléon Bonaparte ပထမနပိုလီယံ (၁၇၆၉-၁၈၂၁) ဦးေဆာင္ကာ Coup d'État ဟုေခၚေသာ စစ္အာဏာသိမ္းခဲ့တဲ့ ႏိုဝင္ဘာ ကိုးရက္ ၁၇၉၉ ခုႏွစ္အထိ ဆယ္ႏွစ္ခြဲေလာက္ ၾကာျမင့္ခဲ့ပါတယ္၊

Louis XVI fut guillotiné le lundi 21 janvier 1793 à Paris, Place de la Révolution (Place de la Concorde)                     (Photo Google)

ဘာစတီးကို ျပည္သူလူထုရဲ႕အားနဲ႔ ၿဖိဳခ်ဖ်က္စီးခဲ့ၿပီးေနာက္ ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္အၾကာမွာ
 ျပင္သစ္ျပည္သူ ျပည္သားေတြဟာ သူတို႔ မုန္းတီးလွတဲ့ လူဝီ ၁၆ ဘုရင္ကို သူအရင္ အာဏာပိုင္ ဘုရင္ေတြ တီထြင္ ဖန္တီးခဲ့တဲ့ La Guillotine ေခၚ ေခါင္းျဖတ္စက္ႀကီးနဲ႔ လူအမ်ားရဲ႕ ေရွ႕ေမွာက္မွာ လက္စားျပန္ေခ် ေခါင္းျဖတ္ခြင့္ ရခဲ့ပါေတာ့တယ္၊ 

အဲဒီေနရာကေတာ့ ပါရီၿမိဳ႕လယ္ေခါင္ လုဗ္ဖ္နန္းေတာ္ေဟာင္းႀကီး အနီးမွာ တည္ရွိပါတယ္၊ လူဝီ ၁၅ ဘုရင္ ေခတ္ေကာင္းစဥ္က La Place Louis XV လူဝီ ၁၅ ရင္ျပင္ လို႔ ေခၚဆိုခဲ့ၾကၿပီး
 ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရး ေခတ္ေရာက္ေတာ့ La Place de la Révolution ရင္ျပင္၊ 

၁၈၃၆ ခုႏွစ္မွာ အီဂ်စ္ျပည္က အႏိုင္က်င့္ၿပီး သယ္မလာခဲ့တဲ့  မူရင္း အီဂ်စ္အမည္ Obélisque de Louxor ေခၚ ျပင္သစ္လို ကြန္းေကာ့ဒ္လို႔ အမည္တြင္တဲ့ေက်ာက္တိုင္ စိုက္ထူထားတဲ့ La Place de la Concorde လို႔ ယေန႔တိုင္ေအာင္ ေခၚဆိုေနၾကတဲ့ ရင္ျပင္က်ယ္ ေနရာမွာပါ၊ 

တရားဝင္ကေတာ့ အီဂ်စ္ေတြက ျပင္သစ္ကို အဲဒီေက်ာက္တိုင္ကို လက္ေဆာင္အျဖစ္ ေပးလိုက္တာလို႔ ဆိုၾကပါတယ္၊ 

သက္တမ္း ႏွစ္ေပါင္း သံုးေထာင္ေက်ာ္ခဲ့ၿပီလို႔ ခန္႔မွန္းထားၾကတဲ့ တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၂၃၀ ေက်ာ္ေလးၿပီး ၂၃ မီတာရွည္တဲ့ အဲဒီ ေက်ာက္တိုင္ႀကီးကို မက်ိဳးမပဲ့ဘဲ ပါရီသို႔ ေရာက္ရွိလာေအာင္ သယ္ခဲ့ရတာ အေတာ္ႀကီးကို ခက္ခဲလွ ပါတယ္တဲ့၊ 

အဲဒါမ်ိဳး ေက်ာက္တိုင္ ႏွစ္ခု သယ္ခဲ့တာ အေသးတခုကိုေတာ့ ဆိုရွယ္လစ္ သမတ ဖရန္ဆြာမီထေရာင္း လက္ထက္ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္ ဝန္းက်င္မွာ တရားဝင္ ျပန္လည္ ေပးအပ္ခဲ့ ပါတယ္တဲ့၊

 အဲဒီ ေက်ာက္တိုင္ကို စိုက္ထူထားရာ ေနရာမွာ ၁၇၉၃ ခုႏွစ္ ဂ်န္နဝါရီလ ႏွစ္ဆယ့္တစ္ ရက္ေန႔မွာ အသက္ ၃၈ ႏွစ္ အရြယ္သာရွိေသးတဲ့ လူဝီ ၁၆ ဘုရင္ကို သူ႔အရင္ ဘုရင္ အဆက္ဆက္က သူတို႔လို ဘုရင္ေတြကို အာခံ ပုန္ကန္ခဲ့သူမ်ားအား ေသဒဏ္အျပစ္ ေပးခဲ့ရာတြင္ အသံုးျပဳခဲ့တဲ့ ေခါင္းျဖတ္စက္နဲ႔ ျပန္လည္
 ေခါင္းျဖတ္သတ္ခဲ့တာပါ၊ 

အဲဒီလို ဘာစတီးေထာင္ဖ်က္ လူဝီဘုရင္ကို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ပထမျပင္သစ္သမတႏိုင္ငံ ဆိုတာကို ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္၊

 ျပင္သစ္ ပထမႏိုင္ငံေတာ္ကာလဟာ ၁၇၉၂ ခုကေန ၁၈၀၄ ခုႏွစ္ထိ ၁၁ ႏွစ္ ၇ လ ၂၇ ရက္ ၾကာျမင့္ခဲ့တယ္ ဆိုေပမယ့္ ပထမပိုင္းမွာသာ အမ်ိဳးသားညီလာခံလိုမ်ိဳး ျပဳလုပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘုတ္အဖြဲ႔ ဖြဲၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ ႏိုင္ခဲ့ေပမဲ့ ၁၇၉၉ ႏိုင္ဝင္ဘာ ကိုးရက္ေန႔ကစၿပီး စစ္ဘုရင္ နပိုလီယံက စစ္အာဏာသိမ္း အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ တာမ်ိဳးပါ၊ 

၁၈၀၄ ခုႏွစ္မွာ နပိုလီယံက သူ႔ကိုယ္သူ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဘဝကေန စစ္ဘုရင္ႀကီးအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ
 ေခၚဆိုေစခဲ့ၿပီးေနာက္ ပထမ ျပင္သစ္သမတ ႏိုင္ငံေခတ္ ဆံုးခန္းတိုင္ခဲ့ပါတယ္၊

Obélisque de Louxor, La place de la Concorde.

လူဝီ ၁၆ ရဲ႕ ဘုရင့္မိဖုရားႀကီးျဖစ္သူ ၾသစႀတီးယားမင္းသမီးေလး Marie-Antoinette d'Autriche မာရီအန္တြမ္းနက္ (၁၇၅၅-၁၇၉၃) ကိုေတာ့ လူဝီ ၁၆ နဲ႔ အတူတူ တခ်ိန္တည္း တၿပိဳက္နက္တည္း မသတ္ခဲ့ေသးဘဲ ေနာက္ထပ္ ဆယ္လခန္႔အၾကာ ေအာက္တိုဘာ ၁၆ ရက္မွာမွ အဲဒီ ေက်ာက္တိုင္

 ေနရာမွာ ေခါင္းျဖတ္စက္နဲ႔ ေခါင္းျဖတ္ၿပီးသတ္ခဲ့တာပါ၊ 

အဲဒီအခ်ိန္အခါမွာ အဲဒီလို ေခါင္းျဖတ္စက္နဲ႔ ေခါင္းျဖတ္ အသတ္ခံခဲ့ရ သူေတြကေတာ့ လူဝီ ၁၆ ရဲ႕

 ညီမ အငယ္ဆံုးျဖစ္သူ Princess Élisabeth of France နဲ႔ Madame du Barry တို႔လို ဘုရင့္အသိုင္းအဝိုင္းမွ ထင္ရွားသူမ်ားအျပင္ 

Club des Jacobins အဖြဲ႔သား ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား ျဖစ္ၾကတဲ့ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း တေဒါင့္ တေနရာဆီမွာ ပါဝင္ လႈပ္ရွားခဲ့ၾကတဲ့  အသိပညာရွင္ အတတ္ပညာရွင္ေတြ ျဖစ္ၾကတဲ့ Maximilien de Robespierre, Georges Danton, Camille Desmoulins, Antoine Lavoisier, Louis Antoine de Saint-Just, ပထမဆံုး ျပင္သစ္ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူ Marie-Olympe de Gouges တို႔လည္း တၿပိဳင္နက္တည္းမွာလိုလို ေခါင္းျဖတ္ အသတ္ခံခဲ့ ရပါတယ္၊ 

အဲဒီ အခ်ိန္က တည္ရွိခဲ့တဲ့ ေသမိန္႔ ျပစ္ဒဏ္နဲ႔ ေနာက္ဆံုး ေခါင္းျဖတ္ အသတ္ခံခဲ့ရတာကေတာ့ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္မွာပါ၊ အဲဒီ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ေခါင္းျဖတ္သတ္မိန္႔ ေသမိန္႔ကို ျပင္သစ္ဥပေဒမွာ ဖ်က္သိမ္း ပစ္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္၊

ဘာစတီးေက်ာက္တိုင္

အဲဒီလို ဘုရင္စနစ္ ဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့တဲ့ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးႀကီး ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပထမျပင္သစ္သမတ ႏိုင္ငံကို ထူေထာင္ႏိုင္ေစတဲ့ La Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen de 1789 ေခၚ လူသားနဲ႔

 ႏိုင္ငံသားတို႔ရဲ႕ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေၾကညာႏိုင္ေစခဲ့တဲ့ ကနဦး အေၾကာင္းရင္းအစ ဘာစတီးေထာင္ ပ်က္တဲ့ေန႔ကို ၁၈၈၀ ခုႏွစ္ကေန စၿပီးေတာ့ ျပင္သစ္အမ်ိဳးသားေန႔ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ က်င့္ပလာခဲ့တာ 

ဒီကေန႔ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ဆိုရင္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၃၃ ႏွစ္တိုင္ခဲ့ပါၿပီ၊ ဘားစတီးေထာင္ ဖ်က္ခံ ရခဲ့တာက ၁၇၉၀ ခုႏွစ္ကဆိုေတာ့  ၂၂၃ ႏွစ္ ရွိခဲ့ပါၿပီ၊

Le Défilé Militaire du 14 Juillet, l'Avenue des Champs-Élysées. 14 Juillet 2103.

Le Défilé Militaire du 14 Juillet, l'Avenue des Champs-Élysées. 14 Juillet 2106.

ေမာင္ရင္ငေတ  

http://moemaka.com/archives/3644       ဇူလုုိင္ ၁၅၊ ၂၀၁၃

http://moemaka.com/archives/1335